Bán lẻ 4.0: Bức tranh chuyển đổi số trong thanh toán

Theo báo cáo của NielsenIQ Việt Nam về hành vi mua sắm của người tiêu dùng, trung bình người Việt thực hiện gần 4 giao dịch thanh toán trực tuyến mỗi tháng. Có thể thấy, sự thay đổi thói quen của người Việt đã tạo nên làn sóng thanh toán không tiền mặt vô cùng mạnh mẽ. Trước thực tế này, các nhà bán lẻ buộc phải chủ động thực hiện chuyển đổi số thanh toán để có thể tiếp tục đứng vững trên thị trường.

Thế nào là chuyển đổi số thanh toán ngành bán lẻ?

Chuyển đổi số thanh toán ngành bán lẻ là việc đưa công nghệ vào các hoạt động thanh toán của ngành bán lẻ nhằm tăng trải nghiệm khách hàng và tối ưu quy trình bán hàng của doanh nghiệp. Qua đó, cả doanh nghiệp và khách hàng đều đạt được nhiều lợi ích.

Trên thực tế, các công nghệ thanh toán điện tử đã “nhen nhóm” tại thị trường Việt từ đầu thế kỷ XXI. Nhưng phải đến những năm gần đây, hoạt động chuyển đổi số thanh toán ngành bán lẻ mới diễn ra với tốc độ nhanh chóng. Trong năm 2024, tỷ lệ người tiêu dùng Việt chọn thanh toán COD khi mua sắm trực tuyến đã giảm từ 86% xuống 78%. Ngay cả trong những giao dịch trực tiếp tại siêu thị, hay thậm chí là cửa hàng tạp hóa nhỏ lẻ, người Việt cũng ưu tiên quét mã QR hoặc quẹt thẻ để thanh toán.

Thực tế chuyển đổi số thanh toán tại thị trường bán lẻ Việt Nam

Các nhà bán lẻ liên tục tiếp thu công nghệ mới để tối ưu hoạt động thanh toán online và offline. Chúng được thể hiện dưới các hình thức:

Thanh toán tại điểm bán: hệ thống máy POS

Hệ thống POS thanh toán đã và đang đóng vai trò đáng kể trong việc định hình hoạt động bán lẻ tại các cửa hàng vật lý. Tính đến tháng 1/2024, thị trường sở hữu 554.580 máy POS, tăng 32,68% so với cùng kỳ năm 2023. Chỉ với một chiếc máy POS nhỏ gọn, cửa hàng sẽ dễ dàng đáp ứng mọi nhu cầu thanh toán của khách: thanh toán thẻ/ví điện tử/mã QR/… 

Không chỉ phục vụ việc giao dịch, hệ thống POS ngày nay đã phát triển thành giải pháp quản lý bán lẻ toàn diện. Chúng có thể tích hợp với các công nghệ tiên tiến như AI và điện toán đám mây để quản lý bán hàng và kiểm soát doanh thu theo thời gian thực.

Thanh toán khi mua hàng online: cổng thanh toán trực tuyến

Theo Báo cáo Xu hướng thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 của Q&Me, 81% người Việt thường xuyên mua sắm trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, TikTok, Lazada,… Không chỉ dừng lại ở đó, người tiêu dùng còn mua hàng trên mạng xã hội hoặc trên website của cửa hàng. Bắt kịp xu hướng này, hàng loạt đơn vị bán lẻ đã xây dựng website và ứng dụng riêng có tích hợp cổng thanh toán để đáp ứng nhu cầu giao dịch online của khách hàng.

Một ưu điểm khác của thanh toán trực tuyến qua cổng là sự xuất hiện của Mua trước trả sau (Buy now pay later) và trả góp. Những hình thức này mở ra nhiều cơ hội mua sắm hơn cho người tiêu dùng và góp phần tăng trưởng doanh thu cho các nhà bán lẻ.

Thách thức của quá trình chuyển đổi số thanh toán ngành bán lẻ

Ngại thay đổi

Việc triển khai thanh toán số đòi hỏi quy trình phức tạp và tốn nhiều thời gian trong giai đoạn đầu. Các nhà bán lẻ truyền thống sẽ gặp nhiều khó khăn xuyên suốt quá trình này. Quan trọng hơn, chuyển đổi số thanh toán không chỉ dừng lại ở lắp đặt thiết bị. Các nhà bán lẻ cần dành thời gian đào tạo để toàn bộ nhân sự tại cửa hàng thích nghi được với những thay đổi mới.

Tốn chi phí ban đầu

Khác với ngành dịch vụ – nơi khách hàng mạnh tay chi tiêu để có được trải nghiệm hoàn hảo nhất, các đơn vị bán lẻ lại kinh doanh những sản phẩm thiết yếu được tiêu dùng hàng ngày. Với ngành hàng này, thay vì chú trọng đến từng trải nghiệm, khách mua hàng quan tâm nhiều hơn đến chất lượng và giá thành của sản phẩm.

Chính vì vậy, số đông nhà bán lẻ sẽ ưu tiên thực hiện chương trình khuyến mãi nhằm kích cầu doanh số. Khi ấy, ngân sách cho nhiệm vụ chuyển đổi số bị thu hẹp, thậm chỉ là bị cắt bỏ ở những những đơn vị kinh doanh nhỏ như tiệm tạp hóa địa phương.

Gặp trở ngại về hạ tầng kỹ thuật và trình độ dân trí

Chuyển đổi số thanh toán được triển khai khá dễ dàng ở các thành phố lớn, song đó lại là bài toán nan giải ở nông thôn hay miền núi. Chỉ có khoảng 30% dân số nông thôn đã tiếp cận với dịch vụ thanh toán số (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, năm 2023). Trong khi đó, tỷ lệ này ở các đô thị và đồng bằng là 70-80%.

Nguyên nhân của tình trạng này đến từ hạ tầng kỹ thuật yếu kém song nguồn lực tài chính để nâng cấp lại không nhiều. Đặc biệt ở những tỉnh miền núi nơi các dân tộc thiểu số sinh sống, tỷ lệ người dân sở hữu smartphone và quen thuộc với thanh toán số còn thấp. Tất cả đã tạo nên nhiều trở ngại lớn ảnh hưởng đến quá trình chuyển đổi số ở những khu vực này.

Dự báo 3 xu hướng chuyển đổi số thanh toán ngành bán lẻ năm 2025

Thanh toán sinh trắc học

Trong thời gian tới, thanh toán không chạm dựa trên sinh trắc học dự kiến sẽ trở nên phổ biến hơn trong ngành bán lẻ tại Việt Nam. Thay vì sử dụng thẻ vật lý, chữ ký và mật khẩu như hiện tại, thanh toán bằng giọng nói hoặc nhận diện khuôn mặt sẽ rút ngắn thời gian cho người tiêu dùng. Mặt khác, hình thức này còn đem đến khả năng bảo mật cao và hạn chế tối đa tình trạng mất cắp thẻ.

Máy POS di động

Máy POS di động (Mobile Point of sale) sẽ trở nên phổ biến hơn trong lĩnh vực bán lẻ nhờ vào tính linh hoạt, tiện lợi mà công nghệ này đem lại. Thay vì phải lắp đặt toàn bộ hệ thống POS, nhà bán lẻ có thể tích hợp ứng dụng POS lên smartphone của mình, nói cách khác là biến smartphone thành máy POS cầm tay với đầy đủ tính năng như máy POS truyền thống.

Với máy POS di động, người tiêu dùng có thể thanh toán tại bất cứ đâu trong cửa hàng, không cần mất thời gian xếp hàng dài tại quầy thanh toán. 

Cửa hàng không thu ngân

Mô hình cửa hàng không thu ngân đã xuất hiện tại nhiều quốc gia trên thế giới. Các nhà bán lẻ như Amazon, Walmart và IKEA đã lắp đặt các quầy thanh toán tự động hoàn toàn – tại đó người tiêu dùng tự lấy sản phẩm, tự thanh toán mà không cần đến sự trợ giúp của nhân viên.

Tính đến thời điểm hiện tại, rất ít cửa hàng bán lẻ tại Việt Nam đã triển khai quầy thu ngân tự động hoàn toàn, bởi một bộ phận người Việt vẫn chưa thích ứng với sự chuyển đổi này. Trong quá khứ, AEON Mall đã triển khai quầy thu ngân bán tự động. Tại đó, người tiêu dùng chủ động thanh toán, song vẫn có sự hỗ trợ của nhân viên. 

Tuy nhiên, trước thực tế người tiêu dùng ngày càng mong muốn nắm quyền chủ động trong trải nghiệm mua hàng, mô hình cửa hàng không thu ngân dự kiến sẽ trở thành trào lưu trên thị trường bán lẻ Việt Nam trong thời gian tới.

Kết luận

Ngày nay, khi người Việt dành đến 8 tiếng đồng hồ mỗi tuần chỉ để tìm thông tin sản phẩm và mua sắm trực tuyến, chuyển đổi số thanh toán trở nên quan trọng hơn bao giờ hết đối với mọi doanh nghiệp bán lẻ. 

Để thực hiện chuyển đổi số thanh toán một cách đồng bộ và tiết kiệm chi phí, doanh nghiệp có thể tham khảo 2 giải pháp thanh toán hiện đại mà AppotaPay đang cung cấp:

• SmartPOS: máy POS thanh toán nhỏ gọn, đáp ứng mọi nhu cầu thanh toán, phù hợp đa dạng mô hình kinh doanh: siêu thị, tạp hóa, shop mỹ phẩm, cửa hàng đồ gia dụng,…

• Cổng thanh toán: tích hợp trên website/ứng dụng của nhà bán lẻ, đem đến trải nghiệm mua sắm và thanh toán liền mạch cho khách hàng

Tìm hiểu thêm về dịch vụ của AppotaPay tại đây!